هدف این مقاله تحلیل گفتمان انتقادی پیام تسلیت آیت الله بیات زنجانی به مناسبت حادثه تروریستی شاهچراغ است. دلیلانتخاب این پیام در این مطالعه، این بوده که این پیام از یکسو در شرایط خاص سیاسی و اجتماعی کشور صادر شد و ازسوی دیگر، به زعم برخی از محققان به صورت متفاوت تری نگارش شده بود. سئوال اصلی تحقیق این بوده است که پیامتسلیت آیت الله بیات زنجانی چگونه از مسائل اجتماعی و فرهنگی متأثّر شده و در منازعات ایدئولوژیک جامعه چهجایگاهی دارد؟ این مطالعه با توجه به اهداف و سوال تحقیق به روشی کیفی و با استفاده از رویکرد انتقادی فرکلاف انجامشده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در این پیام به طور کلی دو نوع همپایگی صورت گرفته که به نوعی بهیکدیگر مرتبط هستند: 1-همپایگی بین حادثه تروریسی شیراز با حادثه سیستان و بلوچستان و دیگر حوادث آن روز کشورکه از هر سه به طور ضمنی با عنوان «جنایت و خشونت» یاد می شود. 2-به تبع آن، نویسنده به وضوح جانباختگان هرسه واقعه را در یک سطح قرار داده و از عبارت و مفاهیم خنثی همچون «از دست رفتگان، کشته شدگان و جان باختگان»استفاده می کند. اما در سطحی فراتر، نویسنده پیام تسلیت با بیان تعداد زیادی عبارات وصفی و همچنین استفاده بیش از حداز زبان اشاره در قالب افعال سلبی، ضمایر مبهم، ارجاعات گنگ و ...، بیشتر تلاش کرده است توصیفی از یک وضـعیتنـامطلوب اجتمـاعی و سیاسـی در کشور ارائه کند تا اینکه به طور مشخص اعتراضی به وضعیت موجود داشته باشد. بهعبارت دیگر، در این پیام اگرچه نویسنده به دنبال محکومیت کشتار افراد مختلف(بدون اشاره به عاملیت آن) بوده، اماموضع اتخاذ شده اساسا جنبه اعتراضی ندارد و نویسنده تلاش داشته به نوعی خود را در موضعی بینابینی قرار دهد.

اعطای مرتبه وثاقت یا ضعف به یکایک راویان یک سلسله سند، یا قبول و رد یک متن و سند و نحوه تعامل با یک روایت، بر معیارها و ضوابطی استوار است که کشف آن به معنای شناخت روش نقد و سبک سنجش یک اندیشمند رجالی با موضوع فرارو ی اوست. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی به تبیین و تشریح رویکرد و معیارهای رجال پژوهی مرجع تقلید گرانقدر؛ آیت الله شبیری زنجانی، از رجالیون مطرح معاصر می پردازد و ضوابط اعتبارسنجی اسناد روایات را که در خلال دروس و نوشته های معظم له به صورت پراکنده و غیر مدون مورد اشاره قرار گرفته و هنوز به گونه آکادمیک ارایه نگردیده، به اختصار تحلیل و تبیین می کند. آیت الله شبیری با رویکردی عالمانه، از منظر فقیهی اصولی به ضرورت پرداختن به علم رجال به عنوان ابزاری کارآمد برای تبیین صحت صدور حدیث که خود مقدمه اثبات حجیت و تبیین دلالت آن است، اذعان و تاکید دارند. معیارهای ایشان در اعتبارسنجی اسناد و راویان احادیث در اکثر موارد هماهنگ و منطبق با آراء مشهور اصولیین و در پاره ای موارد نیز متفاوت و نقادانه است.

هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت­ الله خامنه ای یا تأکید بر فطرت انسان ها است. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که مؤلفه ­های کارآمدی نظام ولایی در منظومه فکری حضرت آیت الله خامنه­ ای چیست و آیا این مؤلفه ها با فطرت انسان­ ها سازگاری دارد؟ همچنین پژوهش حاضر بر این فرضیه استوار است که شکل گیری و پایه ریزی انقلاب اسلامی و همچنین اندیشه های حضرت ایشان بر مبنای اعتقادات و باورهای دینی و فطری بوده بدیهی است این مؤلفه ها و شاخص ها هم بر مبنای الگوی اسلامی استوار است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد ازآنجاکه ابتناء نظام جمهوری اسلامی بر  نظریه حکومت اسلامی در عصر غیبت و بر پایه مردم سالاری دینی بوده  بر اساس این نظریه،  مشروعیت نظام مردم سالاری دینی  بر سه اصل صلاحیت­ های دینی؛  رضایت و انتخاب مردم استوار است برای رسیدن به اهداف، باید در مرحله نظر و عمل به عنوان یک نظام کارآمد تلقی شود؛ لذا در منظومه فکری رهبری انقلاب اسلامی نیز اصل کارآمدی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

اصل سوم از اصول اعتقادی اسلام «نبوّت» است، پس از بحث توحید و عدل. فطرتاً انسان متوجه می شود که به رهبر و راهنما و پیشوای معصوم نیازمند است. چهارده قرن پیش در زمانی که شرک و بت پرستی سراسر جهان را فرا گرفته بود و انسان های مظلوم زیر فشار طبقه حاکم دست و پا می زدند و همة مردم گرفتار یأس و نا امیدی بودند، از خاندانی شریف مردی برخاست و خود را حامی مظلومان، خواستار عدل و آزادی، پاره کنندة زنجیرهای اسارت و طرفدار علم و دانش خوانده و اساس رسالت خود را فرمانهای الهی و وحی آسمانی معرفی نمود و خود را خاتم پیامبران نامید. در این مبحث از اصل نبوت و فواید و برکات آن سخن به میان آمده تا خواننده با درک عمیق و تأمل دقیق بتواند راه سعادت را درک کرده باشد و در ادامه از ضرورت نبوّت در اسلام و جامعه اسلامی را بیان کرده که معنای ضرورت این است که وجود پیامبری از سوی خدا لازم و ضروری است. و برای تفهیم دقیق با بررسی تفاوت نبی و رسول راهی صحیح را در پیش روی انسان قرار دهد تا همگانی و همیشگی بودن نبّوت تا أبد و ازل را نشان دهد. نبوت یک عقیده و مذهبی است که بدون استثناء در همه شیعیان اسلامی وجود دارد و باید به آن ایمان راسخ داشته باشیم تا در آخرت در بهشت برین جای گیریم.

از دیدگاه آیت الله معرفت، منابع تفسیر قرآن عبارت اند از قرآن، سنت معصومان: ، عقل برهانی و علم تجربی و چون «منهج تفسیری» هر مفسر، پیوندی تنگاتنگ با دیدگاه او درباره «منابع تفسیر قرآن» دارد، می توان منهج تفسیری ایشان را «منهج اجتهادی جامع» نامید که دربردارندهٴ «تفسیر قرآن با قرآن»، «تفسیر قرآن با سنت»، «تفسیر قرآن با عقل برهانی» و «تفسیر قرآن با علم تجربی» است. آیت الله معرفت، تفسیر قرآن با قرآن را بهترین و متقن ترین راه فهم قرآن می داند. ایشان نقش معصومان: را نیز در تفسیر قرآن نقش آموزشی و راهنمایی به راه های تفسیر می داند. به نظر ایشان، استفاده روشمند از منبع عقل در تفسیر ضروری است و گسترش علم و فلسفه از عوامل مؤثر در فهم قرآن است. از نظر آیت الله معرفت، تفسیر قرآن با کشف و شهود عرفانی، فاقد اعتبار است؛ اما اگر تأویلات اهل عرفان جنبه «استشهاد» داشته باشند نه «استناد»، می توان آنها را از باب «تداعی معانی» پذیرفت. آرای تفسیری صحابیان را با قیود و شرایطی می توان پذیرفت. آرای تفسیری تابعیان نیز تنها در حد مؤید و شاهد اعتبار دارند و تنها برای توانمندسازی مفسر در استنباط از قرآن راهگشایند. تفسیر به رأی نیز ازآن رو که «تحمیل» رأی بر قرآن است نه «تفسیر قرآن»، فاقد اعتبار است.

آیت الله بروجردی فقیهی رجالی است که نگاهی ژرف اندیشانه به مسأله حدیث و اسناد دارد، ایشان آثاری در علم رجال دارند. علاوه بر تقریرات فقهی ایشان کـه شمه ای از توانایی های عالمانه وی را در حدیث پژوهی بازگو کرده است، کتاب ارزشمند «الموسوعه الرجالیه» برخی از دیدگاه های رجالی ایشان را پیش روی ما قرار می دهد. با توجه به اینکه؛ بررسی سبک های مختلف رجالی و تحلیل و بررسی آن ها به عنوان یکی از ابزار استنباط احکام شرعی می تواند زمینه توسعه و گسترش علم رجال و رسیدن به معرفت ژرف کاوانه را فراهم آورد، لذا در این جستار با مراجعه به آثار بر جای مانده از آیت الله بروجردی و تقریرات فقهی و اصولی ایشان؛ با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر اسناد کتابخانه ای به بررسی و تحلیل رویکرد رجالی ایشان پرداخته ایم. اهم مبانی ایشان در شناخت راوی عبارت است از اعتقاد به ضرورت علم رجال در شناخت راویان، عدم اعتقاد به اصل انسداد در اثبات عدالت راوی، اعتقاد به اعتبار کتب رجالی متقدمان به عنوان اسناد معتبر علمی، اعتقاد به کافی نبودن کتب اربعه برای شناخت و معرفی راویان، میزان نقل روایت؛ قرینه ای در شناخت راوی، اعتبار اجماع متقدمین و مشایخ ثقات و... همچنین با پیجویی آثار این فقیه رجالی مشاهده می کنیم که روش ایشان در جرح و تعدیل روایات عبارت است از: نگاه تاریخی به اسناد، اولویت رجوع به کتب اربعه نسبت به سایر متون، جامع نگری در نقل اقوال علمای رجال، اعتماد به گزارش های رجالیان و اقوال و استنادات علمای اعلام و... .

جامعیت علمی قرآن از مبانی مهمّ صدوری تفسیر قرآن است که هر کدام از مفسران شیعی با استناد به ادله ای در هر یک از حوزه های جامعیت به یکی از دیدگاه های جامعیت حداقلی، اعتدالی و حداکثری، تمایل پیدا کرده اند. ورود تفصیلی و جدّی آیت الله جوادی و آیت­الله معرفت در این بحث، موجب سؤال از موضع آن ها نسبت به قلمرو جامعیت علمی قرآن شده است. ازاین رو، نوشتار حاضر به روش نقلی و پردازش اطلاعات به صورت تطبیقی با رویکرد انتقادی درصدد پرداختن به این مسأله است. یافته های این پژوهش، نشان می­دهد دو شخصیت قرآنی معاصر، جامعیت علمی قرآن را پذیرفته و نظراتی را در این خصوص ارائه نموده­اند. آیت الله جوادی دیدگاه جامعیت حداکثری را با دو شرط شمول رهنمودهای ظاهری، باطنی، تنزیلی و تأویلی قرآن کریم و دیگر تبیین این رهنمودها توسط معصومین. هرچند اصل دیدگاه ایشان قابل اثبات و دلایل دیگری در تأیید آن می توان اقامه کرد، ولی در پاره ای از ادله، ضعف وجود دارد. اما آیت الله معرفت جامعیت علمی قرآن را به وسیلۀ علوم قطعی به نحو اعتدال پذیرفته است. ایشان با استفاده از ردّ و نقد دیدگاه­های مخالف در زمینۀ جامعیت سعی بر اثبات نظریۀ خود دارد و معتقد است؛ امکان استخراج تمام علوم از ظاهر قرآن وجود ندارد، بلکه جامعیت علمی­قرآن در حقیقت اشاره‏هایی علمی است که قابل انکار نیست.

از گذشته تا کنون، حروف مقطعه در دیدگاه مفسران قرآن کریم تحلیل های متفاوتی داشته است. آیت الله معرفت این دیدگاه ها را طبق دو مبنا دسته بندی کرده اند. عده ای حروف مقطعه را از متشابهات مجهول و علم مستوری می دانند که جز خدا برآن واقف نیست و دسته ای دیگر آن را رموزی بین خداوند و پیامبرش می دانند و آنچه از معانی برای این حروف گفته شده نوعی رمزگشایی است. آیت الله جوادی آملی به صورت دیگری دیدگاه مفسران را در تفسیر خود مطرح می کنند و به نقد آن می پردازند. این دو عالم بزرگ، نه تنها در چگونگی نگاه به اقوال دربارة حروف مقطعه اختلاف نظر دارند؛ بلکه در نتیجة نهایی و قول برگزیده نیز نظرهای متفاوتی را مطرح کرده اند. نوشتار حاضر، ضمن اشاره مختصر به اقوال مختلف، به تبیین دیدگاه آیت الله معرفت و نقد آن توسط آیت الله جوادی آملی پرداخته است. تاریخ ارسال: 04/05/97 | تاریخ پذیرش: 08/12/97 تازه های تحقیق . نتیجه گیری 1. طبق دیدگاه آیت الله معرفت، اقوال دربارة حروف مقطعه، حول دو مبنا قابل تقسیم بندی است: 1. حروف مقطعه از متشابهات قرآن، دانشى پنهان و از مجهولات مطلق و رازى پوشیده است که دانش آن ویژة خداوند متعال است. 2. حروف مقطعه رموزى بین خدا و رسول اوست که جز پاکان و امناى وحى او، بدان دست نمى یابند. 2. استاد معرفت مبنای دوم را می پذیرند و اقوالی را ذیل این مبنا مطرح می کنند و این اقوال را نوعی رمزگشایی از آن اسرار بین خدا و رسول و امنای وحی می دانند. 3. آیت الله جوادی آملی هم در تقسیم بندی اقوال، و هم در دیدگاه برگزیده در مورد حروف مقطعه، با استاد معرفت اختلاف نظر دارند. طبق نظر آیت الله جوادی، رمز و راز پنداشتن حروف مقطعه و منحصر کردن فهم این راز در رسول خدا و اهل بیتD مردود است. 4. تقسیم بندی آیت الله معرفت و دیدگاه برگزیده ایشان قابل خدشه به نظر می رسد.

شناخت دین بدون رجوع به احادیث اهل بیت (ع) امکان پذیر نیست و احادیث را باید از منابع آنها یافت. کتاب کافی، از معتبرترین کتب حدیثی شیعه است که از قرن چهارم تاکنون در اختیار دانش پژوهان شیعی است. با وجود ارزش و اهمیت فراوان که این کتاب دارد، بی نیاز از نقد و بررسی اسناد احادیث نیست .این مقاله، بر اساس دروس آیت اله سید موسی شبیری زنجانی - از فقها و مراجع تقلید معاصر شیعه - تدوین شده، و در آن سخنان محدث بزرگ شیعی، میرزا حسین نوری در «خاتمه مستدرک الوسائل» پیرامون کتاب کافی، نقد و بررسی شده است.